مرگ یک میلیون هکتار از مساحت جنگل‌های زاگرس | درختان امکان زادآوری ندارند | نجات زاگرس ۱۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار می‌خواهد

همشهری آنلاین -مجید جباری:جنگل های زاگرس به عنوان منبع معیشت ۱.۵میلیون جامعه‌محلی و منبع تامین ۴۰ درصد آب کشور وضعیت مناسبی ندارد و تراکم پوشش گیاهی آن به شدت کاهش یافته است. بهره‌کشی از عرصه‌های جنگلی زاگرس که در طول یک قرن اخیر انجام شده، کاهش محسوس تراکم پوشش گیاهی این عرصه‌ها را به همراه داشته است و تا جایی که معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از کاهش تاج پوشش گیاهی بیش از یک میلیون هکتار از این این جنگل باارزش به زیر ۱۰ درصد خبر می‌دهد که به معنای مرگ بخش های وسیعی از جنگل های زاگرس است؛ چرا که براساس تعاریف علمی، تاج‌پوشش کمتر از ۱۰ درصد عملا در تعریف جنگل محسوب نمی‌شود.

وابستگی معیشت مردم محلی به جنگل

نقی شعبانیان ادامه می دهد: براساس سند ملی احیای جنگل‌های زاگرس که در سال ۱۴۰۱ تدوین شده است، برای اجرای برنامه ۱۰ ساله نجات این جنگل‌ها به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است. بخشی از فشارهای وارد شده بر جنگل‌های زاگرس به مشکلات اقلیمی نظیر تشدید خشکسالی‌ها و افزایش متوسط دمای هوا برمی‌گردد و بخشی دیگر نیز مربوط به فشارهای انسانی است؛ اگرچه خود مسائل اقلیمی نیز اثر ثانویه فشارهای انسانی محسوب می‌شوند. همچنین بخش مهمی از فشارهای انسانی وارده بر جنگل‌های زاگرس نیز ناشی از آن است که معیشت بسیاری از مردم این منطقه وابسته به عرصه‌های جنگلی است؛ از دامداری در جنگل گرفته تا کشت زیرآشکوب و برداشت غیرمجاز از درختان برای تولید چوب یا زغال. در طول چند دهه گذشته، میزان فشار وارده بر جنگل‌های زاگرس بر اثر نیازهای معیشتی مردم بیش از توان اکولوژیکی این جنگل‌ها بوده و این مساله در کنار تشدید تغییر اقلیم و هجوم ریزگردها باعث شده که جنگل‌های زاگرس عملا دچار ضعف فیزیولوژیکی شوند که نتیجه آن ضعیف شدن درختان دربرابر رآفت ها و بیماری هاست. ضمن اینکه مشکلات بی شمار این عرصه جنگلی باعث شده امکان زادآوری در جنگل های زاگرس تا حد بسیار زیادی از بین برود که این موضوع هم به پیری درختان دامن زده است.

او می افزاید: نجات جنگل‌های زاگرس، نیازمند عزمی ملی است و بر همین اساس، سند ملی احیای این جنگل‌ها توسط سازمان منابع طبیعی تهیه شده است و معتقدیم که توان علمی لازم در سازمان ما وجود دارد که با همکاری دانشکده‌های منابع طبیعی کشور، بتوانیم این سند را اجرایی کنیم. اما شرط اساسی برای احیای عرصه‌های جنگلی زاگرس، تخصیص اعتبارات کافی توسط دولت است؛ ضمن این که باید روش‌های جنگلداری اجتماعی را نیز در پیش بگیریم، یعنی جوامع محلی را در حفظ جنگل‌ها درگیر کنیم و شرایطی را فراهم کنیم که احیای جنگل‌ها از نظر اقتصادی به نفع خود شهروندان باشد.

عوامل تشدید خشکیدگی زاگرس

محمد درویش، رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت یونسکو هم درگفت‌وگو با همشهری آنلاین یکی ازمهمترین عوامل تشدید خشکی جنگل‌های زاگرس را تغییر نظام آب‌شناسی این محدوده می‌داند و می‌گوید: طرح‌های بسیارمتعددی برای تغییر مسیر رودخانه‌ها و سرشاخه‌ها اجرا شده که بارگذاری در زاگرس را به شدت تحت تاثیر قرار داده‌است. همچنین میزان فشار دام در زاگرس به شکل محسوسی افزایش پیدا کرده و در زیراشکوب زاگرس کشاورزی و باغداری تشدید شده است که همین موضوع سبب شده امکان زادآوری طبیعی زاگرس عملا از بین برود.

درویش می افزاید: از سوی دیگر بهره برداری از چوب درختان بلوط به بهانه تولید ذغال افزایش پیدا کرده و آتش سوزی های عمدی به بهانه افزایش سطح برای کشاورزی و تابش آفتاب برای رویش بیشتر علف برای دام ها افزایش داشته است. علاوه بر این‌ها، کابری رسمی و قانونی در زاگرس هم یکی از دلایل مهم خشکیدگی بلوط زارهای زاگرس است. جاده‌سازی‌های غیراصولی، خطوط انتقال گاز و نیرو، مثل فاجعه‌ای که در «عثمانوند» و «بانکول» اتفاق افتاده از این دست اقدامات غیر اصولی محسوب می‌شود. مجموع این عوامل به همراده تغییر اقلیم که نقش آن در این خشکیدگی ۱۵ درصد اثر است، افزایش ریزگردها را سبب شده است که پیامد ریزگردها کاهش فتوسنتزدر گونه‌های جنگلی و افزایش آفت‌هایی مثل لورانتوس، قارچ سیاه، سوسک‌های چوبخوار است.

این کارشناس محیط زیست می گوید: مجموع مواردی که پیش‌تر عنوان کردم موجب شده است دست کم ۳۰ درصد از پوشش جنگلی زاگرسی در معرض خشکیدگی کامل قرار بگیرد. راه نجات زاگرس مشخص است. چرای دام و کشاورزی در زیراشکوب باید حذف و معیشت جایگزین برای جوامع محلی فراهم شود.